بحران مالی و پیش بینی ورشکستگی شرکتهای بورس اوراق بهادار تهران با استفاده از متغیرهای حسابداری، بازار و اقتصاد کلان

نشانههای وجود ورشکستگی یک شرکت بسیار زودتر از ورشکستگی نهایی نمایان میشود که از این نشانهها میتوان برای پیشبینی ورشکستگی پیش از وقوع آن استفاده کرد. نسبتها و شاخصهای استخراج شده از صورتهای مالی همواره به عنوان نشانههای مالی فعلی و آتی شرکتها محسوب شده-اند. اما با توجه به اینکه نسبتهای حسابداری تنها براساس اطلاعات سالانه بدست میآید، بنابراین همیشه ریسک اعتماد به اطلاعات تاریخی وجود دارد. از طرف دیگر ارقام حسابداری به شدت تحت تأثیر رویههای حسابداری انتخابی از سوی مدیر و گاه مدیریت سود میباشد، چنین مواردی در شرایط کنونی باعث شده است که عدهای صورتهای مالی را فاقد قدرت پیشبینی کنندگی لازم در ورشکستگی بدانند. با توجه به اینکه در حال حاضر منابع اطلاعاتی گستردهای در محیط تجاری برای پیشبینی رخدادهای مالی آتی از جمله ورشکستگی وجود دارد، این امر ضروری به نظر میرسد که جایگاه سایر منابع اطلاعاتی در این رقابت شناسایی شود تا بتوان در صورت امکان با در کنار یکدیگر قراردادن آنها در یک مدل پیشبینی بر کاستیهای احتمالی یک منبع به تنهایی فائق آمد. در همین راستا در این پژوهش عملکرد سه دسته از متغیرها – حسابداری، بازار و اقتصاد کلان- جهت پیشبینی ورشکستگی با استفاده از مدل لاجیت مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته می شود تا علاوه بر پیدا کردن جایگاه هریک از این منابع اطلاعاتی در احتمال ورشکستگی، الگویی توسعه یافتهای با استفاده از این منابع اطلاعاتی ارائه تا ذینفعان بتوانند با اتکا به قدرت پیشبینی این الگوها با اعتماد بیشتری اتخاذ تصمیم نمایند. نمونه پژوهش حاضر، شامل 1025 شرکت- سال (722 شرکت- سال غیر ورشکسته و 303 شرکت- سال ورشکسته طبق ماده 141 قانون تجارت) از بین شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سالهای 1383-1392 میباشد. یافتههای پژوهش حاکی از آن است که متغیرهای اقتصادی و بازار حاوی اطلاعاتی هستند که در نسبتهای مالی وجود ندارد و میتوانند توان و قدرت پیشبینی ورشکستگی و تمایز شرکتهای ورشکسته و غیرورشکسته را به ویژه در بازه زمانی طولانیتر افزایش دهند. اما طبق نتایج ارتباط متغیرهای اقتصادی به دلیل شرایط خاص حاکم بر ایران با احتمال ورشکستگی بسیار ضعیف گزارش شد. این ضعیف بودن میتواند به دلیل استفاده از اصل بهای تمام شده تاریخی در نسبتهای حسابداری باشد. همچنین نتایج مدل ترکیبی(حسابداری، اقتصاد و بازار) جهت پیش بینی ورشکستی حاکی از آن بود که مدل ترکیبی ارائه شده نسبت به مدل حسابداری، قدرت(توان) پیشبینی کنندگی بالاتری دارد.